بازگشت به منوی اصلی

 

مقدمه بر تاريخ علم(جلد اول - از هومر تا خيام)

فهرست مطالب‌

 

 

 

 

فصل مقدماتي

الف‌. هدف از نگارش اين اثر (3) ـ ب‌. علم باستان (10) ـ ج‌. علم در قرون وسطي (18) ـ د. فلسفه‌ٴ مدرسي‌، علّت و درمان آن (27) ـ ه. سه جنبه‌ٴ وحدت اساسي حيات (39) ـ و. نقشه‌اي از تمدن بشري (43) ـ ز. اشاراتي به تاريخ علم در هند، آسياي مركزي و شرقي (47) ـ ح‌. مباني گاه‌شناسي (49) ـ ط. مباني كتاب‌شناسي (52) ـ ي‌. اصول انتخاب (54) ـ يا. لغزش‌هاي اين اثر و تصحيح آنها (58) ـ يب‌. موٴلف حق‌شناسي خود را ابراز مي‌كند (59)

ضميمه‌: يادداشت‌هايي درباره‌ٴ ترانويسي واژه‌هاي يوناني‌، عبري‌، سرياني‌، عربي‌، فارسي‌، سانسكريت‌، چيني‌، و ژاپني (62)


 

فصل اول‌
سپيده‌دم معارف يوناني و عبري (سده‌ٴ نهم و هشتم ق م‌)

الف‌. خلاصه (67) ـ ب‌. قديم‌ترين يادگارهاي ادبيات اروپايي (68) ـ ج‌. نخستين انبياي عبري و يك شاه‌ بزرگ (72) ـ د. قانون مصري (75)


 

فصل دوم‌
سپيده‌دم معارف ايراني (سده‌ٴ هفتم ق م‌)

الف‌. خلاصه (77) ـ ب‌. سپيده‌دم معارف ايراني (78) ـ ج‌. موسيقي يوناني (79) ـ د. قانون يوناني (79) ـ ه. دانش آشوري (80) ـ و. قانون و تاريخ عبري (80) ـ ز. برخي انبياي عبري (81)


 

فصل سوم‌
عصر طالس و فيثاغورس (سده‌ٴ ششم ق م‌)

الف‌. خلاصه (83) ـ ب‌. پيام‌بران چيني‌، هندي‌، و عبري (85) ـ ج‌. نجوم بابلي (89) ـ د. تولد فلسفه‌ٴ طبيعي (90) ـ ه. فن‌آوران يوناني (93) ـ و. طب هندي و يوناني (95) ـ ز. جغرافياي مصري و يوناني ‌(96) ـ ح‌. مورخان چيني‌، عبري‌، و يوناني (97) ـ ط. قانون يوناني‌، رومي و چيني (98)


 

فصل چهارم‌
عصر دو بقراط (سده‌ٴ پنجم ق م‌)

الف‌. نظري كوتاه به علم در سده‌ٴ پنجم ق م (101) ـ ب‌. فلسفه‌ٴ يوناني‌، عبري و چيني (106) ـ ج‌. رياضيات‌ يوناني (113) ـ د. نجوم يوناني (115) ـ ه. فن‌آوران چيني‌، ايراني و يوناني (116) ـ و. طب يوناني و چيني (117) ـ ز. كاشفان كارتاژي و يوناني (122) ـ ح‌. كانيگري يوناني و عبري (123) ـ ط. تاريخ‌نگاري‌ يوناني و عبري (124) ـ ي‌. قانون عبري‌، يوناني و رومي (127) ـ ك‌. زبان‌شناسي يوناني‌، سانسكريت و چيني (128)


 

فصل پنجم‌
عصر افلاطون (نيمه‌ٴ اول سده‌ٴ چهارم ق م‌)131 ـ 142

الف‌. نظري به علم در نيمه‌ٴ اول سده‌ٴ چهارم ق م (131) ـ ب‌. افلاطون و آكادمي (134) ـ ج‌. رياضيات‌ يوناني (135) ـ د. نجوم يوناني (137) ـ ه. فيزيك و فن‌آوري يوناني (137) ـ و. پيش‌رفت فنون پزشكي‌ در يونان و چين (138) ـ ز. تاريخ‌شناسي و جامعه‌شناسي يوناني (141) ـ ح‌. زبان‌شناسي سانسكريت ‌(142)


 

فصل ششم‌
عصر ارسطو (نيمه‌ٴ دوم سده‌ٴ چهارم ق م‌)143 ـ 161

الف‌. نظري به علم در نيمه‌ٴ دوم سده‌ٴ چهارم ق م (143) ـ ب‌. اسكندر كبير (148) ـ ج‌. ارسطو و لوكيوم ‌(148) ـ د. فيلسوفان ديگر يوناني و چيني (150) ـ ه. رياضيات يوناني (153) ـ و. نجوم يوناني (155) ـ ز. فيزيك يوناني (156) ـ ح‌. فن‌آوري يوناني و رومي (157) ـ ط. گياه‌شناسي يوناني (157) ـ ي‌. جغرافيا، زمين‌شناسي و هواشناسي يوناني (158) ـ يا. كالبدشناسي‌، وظايف‌الاعضاشناسي و طب يوناني (159) ـ يب‌. تاريخ‌نويسي يوناني (160) ـ يج‌. جامعه‌شناسي و قانون هندي و رومي (161) ـ يد. مطالعات يوناني‌ درباره‌ٴ تاريخ علم (161)


 

فصل هفتم‌
عصر اقليدس (نيمه‌ٴ اول سده‌ٴ سوم ق م‌)163 ـ 176

الف‌. نظري به علم در نيمه‌ٴ اول سده‌ٴ سوم ق م (162) ـ ب‌. گسترش كتب مقدس يهودي (165) ـ ج‌. فلسفه‌ٴ يوناني و چيني (166) ـ د. رياضيات‌، نجوم و فيزيك هلنيستي (167) ـ ه. كالبدشناسي‌، وظايف‌الاعضاشناسي‌، گياه‌شناسي و طب هلنيستي (170) ـ و. فن‌آوري هلنيستي (173) ـ ز. تاريخ‌نويسي‌ هلنيستي‌، عبري و چيني (173) ـ ح‌. زبان‌شناسي يوناني (176)


 

فصل هشتم‌
عصر ارشميدس (نيمه‌ٴ دوم سده‌ٴ سوم ق م‌)177 ـ 187

الف‌. نظري به علم در نيمه‌ٴ دوم سده‌ٴ سوم ق م (177) ـ ب‌. گسترش آيين بودايي در هند (180) ـ ج‌. وحدت چين (181) ـ د. فلسفه‌ٴ چيني و يوناني (182) ـ ه. رياضيات‌، نجوم و فيزيك يوناني (182) ـ و. معرفي طب يوناني در روم (185) ـ ز. فن‌آوري چيني و هلنيستي (185) ـ ح‌. تاريخ‌نگاري يوناني و رومي ‌(186) ـ ط. كتابت چيني (187)


 

فصل نهم‌
عصر كاتوي شهربان (نيمه‌ٴ اول سده‌ٴ دوم ق م‌)189 ـ

الف‌. نظري به علم در نيمه‌ٴ اول سده‌ٴ دوم ق م (189) ـ ب‌. گسترش كتب مقدس يهودي (193) ـ ج‌. فلسفه‌ٴ يوناني‌، رومي و چيني (194) ـ د. رياضيات هلنيستي و چيني (195) ـ ه. نجوم هلنيستي (197) ـ و. فيزيك و فن‌آوري هلنيستي (198) ـ ز. جغرافياي هلنيستي (198) ـ ح‌. تدبير منزل رومي (199) ـ ط. طب‌ هلنيستي‌، رومي و چيني (200) ـ ي‌. تاريخ‌نگاري رومي و هلنيستي (201) ـ يا. قانون رومي (202) ـ يب‌. زبان‌شناسي يوناني (202)


 

فصل دهم‌
عصر هيپارخوس (نيمه‌ٴ دوم سده‌ٴ دوم ق م‌)205 ـ

الف‌. نظري به علم در نيمه‌ٴ دوم سده‌ٴ دوم ق م (205) ـ ب‌. فلسفه‌ٴ چيني و هلنيستي (207) ـ ج‌. رياضيات و نجوم هلنيستي و چيني (208) ـ د. فيزيك و فن‌آوري هلنيستي و چيني (210) ـ ه. جغرافياي هلنيستي و چيني (211) ـ و. گياه‌شناسي چيني‌، كارتاژي‌، رومي و هلنيستي (211) ـ ز. طب يوناني (212) ـ ح‌. تاريخ‌نويسي هلنيستي و چيني (212) ـ ط . زبان‌شناسي سانسكريت و يوناني (213)


 

فصل يازدهم‌
عصر لوكرتيوس (نيمه‌ٴ اول سده‌ٴ اول ق م‌)215 ـ

الف‌. نظري به علم در نيمه‌ٴ اول سده‌ٴ اول ق م (215) ـ ب‌. زمينه‌ٴ فلسفي در غرب (218) ـ ج‌. رياضيات‌ هلنيستي و چيني (221) ـ د. نجوم هلنيستي (222) ـ ه. فيزيك و فن‌آوري هلنيستي (223) ـ و. گياه‌شناسي هلنيستي (223) ـ ر. طب هلنيستي (224) ـ ح‌. تاريخ‌نويسي هلنيستي و رومي (226) ـ ط. كتابت رومي (227)


 

فصل دوازدهم‌
عصر ويرژيل (نيمه‌ٴ دوم سده‌ٴ اول ق م‌)229 ـ

الف‌. نظري به علم در نيمه‌ٴ دوم سده‌ٴ اول ق م (229) ـ ب‌. زمينه‌ٴ فرهنگي در غرب (232) ـ ج‌. رياضيات و نجوم رومي‌، هلنيستي و چيني (232) ـ د. فيزيك و فن‌آوري رومي (233) ـ ه. گياه‌شناسي و تدبير منزل‌ رومي و هلنيستي (234) ـ و. جغرافيا و زمين‌شناسي رومي‌، هلنيستي و چيني (235) ـ ز. طب هلنيستي و رومي (237) ـ ح‌. تاريخ‌نويسي رومي‌، هلنيستي و چيني (238) ـ ط. زبان‌شناسي لاتيني و يوناني (240)


 

فصل سيزدهم‌
عصر كلسوس (نيمه‌ٴ اول سده‌ٴ اول‌)241 ـ

الف‌. نظري به علم در نيمه‌ٴ اول سده‌ٴ اول (241) ـ ب‌. زمينه‌ٴ ديني (242) ـ ج‌. نجوم رومي و هلنيستي ‌(243) ـ د. كيمياگري هلنيستي (244) ـ ه. جغرافياي رومي (244) ـ و. طب رومي و هلنيستي (245) ـ ز. تاريخ‌نويسي رومي (246)


 

فصل چهاردهم‌
عصر پليني (نيمه‌ٴ دوم سده‌ٴ اول‌)249 ـ

الف‌. نگاهي به تاريخ علم در نيمه‌ٴ دوم سده‌ٴ اول (249) ـ ب‌. زمينه‌ٴ ديني (252) ـ ج‌. زمينه‌ٴ فلسفي و فرهنگي (253) ـ د. رياضيات هلنيستي (256) ـ ه. نجوم هلنيستي و چيني (257) ـ و. فيزيك و فن‌آوري‌ رومي و هلنيستي (257) ـ ز. گياه‌شناسي رومي و هلنيستي (258) ـ ح‌. جغرافياي رومي‌، هلنيستي و چيني (259) ـ ط. طب هلنيستي (260) ـ ي‌. تاريخ‌نويسي يهودي‌، رومي و چيني (263) ـ يا. زبان‌شناسي‌ يوناني و لاتيني (264)


 

فصل پانزدهم‌
عصر بطليموس (نيمه‌ٴ اول سده‌ٴ دوم‌)267 ـ

الف‌. نظري به علم در نيمه‌ٴ اول سده‌ٴ دوم (267) ـ ب‌. زمينه‌ٴ ديني (270) ـ ج‌. فلسفه‌ٴ هلنيستي (271) ـ د. رياضيات رومي و هلنيستي (272) ـ ه. نجوم هلنيستي و چيني (273) ـ و. فيزيك و فن‌آوري رومي‌، هلنيستي و چيني (275) ـ ز. جغرافياي هلنيستي (277) ـ ح‌. طب هلنيستي‌، رومي و هندي (278) ـ ط. تاريخ‌نويسي رومي و هلنيستي (281) ـ ي‌. قانون رومي (282) ـ يا. زبان‌شناسي چيني و يوناني (282)


 

فصل شانزدهم‌
عصر جالينوس (نيمه‌ٴ دوم سده‌ٴ دوم‌)285 ـ

الف‌. نظري به علم در نيمه‌ٴ دوم سده‌ٴ دوم (285) ـ ب‌. زمينه‌ٴ ديني (288) ـ ج‌. فلسفه‌ٴ هلنيستي‌، رومي و چيني (293) ـ د. رياضيات رومي و چيني (295) ـ ه. نجوم سرياني و چيني (296) ـ و. تاريخ طبيعي‌ هلنيستي (296) ـ ز. جغرافياي هلنيستي و رومي (296) ـ ح‌. طب هلنيستي و چيني (297) ـ ط. تاريخ‌نويسي هلنيستي‌، رومي و چيني (300) ـ ي‌. قانون رومي (301) ـ يا. زبان‌شناسي يوناني (301)


 

فصل هفدهم‌
عصر اسكندر آفروديسي (نيمه‌ٴ اول سده‌ٴ سوم‌)303 ـ

الف‌. نظري به پژوهش علمي در نيمه‌ٴ اول سده‌ٴ سوم (303) ـ ب‌. زمينه‌ٴ ديني (306) ـ ج‌. فلسفه‌ٴ هلنيستي و چيني (308) ـ د. رياضيات چيني و هلنيستي (310) ـ ه. نجوم هلنيستي‌، رومي‌، چيني و يهودي (310) ـ و. تاريخ طبيعي هلنيستي و رومي (311) ـ ز. جغرافياي رومي و چيني (312) ـ ح‌. طب هلنيستي‌، رومي‌، هندي‌، چيني و يهودي (313) ـ ط. تاريخ‌نويسي هلنيستي (314) ـ ي‌. قانون رومي و يهودي (315)


 

فصل هيجدهم‌
عصر ديوفانتوس (نيمه‌ٴ دوم سده‌ٴ سوم‌)319 ـ

الف‌. نظري به علم در نيمه‌ٴ دوم سده‌ٴ سوم (319) ـ ب‌. زمينه‌ٴ ديني (322) ـ ج‌. فلسفه‌ٴ هلنيستي و چيني ‌(324) ـ د. رياضيات هلنيستي و چيني (325) ـ ه. شيمي و فيزيك هلنيستي و چيني (327) ـ و. تاريخ‌ طبيعي رومي‌، هلنيستي و چيني (328) ـ ز. جغرافياي رومي‌، هلنيستي و چيني (329) ـ ح‌. طب چيني ‌(330) ـ ط. تاريخ‌نويسي چيني (330) ـ ي‌. قانون رومي (331) ـ يا. زبان‌شناسي چيني و يوناني (331)


 

فصل نوزدهم‌
عصر يامبليخوس (نيمه‌ٴ اول سده‌ٴ چهارم‌)333 ـ

الف‌. نظري به علم در نيمه‌ٴ اول سده‌ٴ چهارم (333) ـ ب‌. زمينه‌ٴ ديني (336) ـ ج‌. فلسفه‌ٴ هندي‌، هلنيستي‌، لاتيني و چيني (341) ـ د. رياضيات و نجوم هلنيستي و رومي (344) ـ ه. فيزيك و شيمي هلنيستي و چيني (344) ـ و. مزرعه‌داري رومي (345) ـ ز. طب هلنيستي و چيني (346) ـ ح‌. تاريخ‌نويسي هلنيستي ‌(347) ـ ط. قانون رومي (347) ـ ي‌. زبان‌شناسي چيني‌، گوتي‌، لاتيني و مصري (347)


 

فصل بيستم‌
عصر اوريباسيوس (نيمه‌ٴ دوم سده‌ٴ چهارم‌)349 ـ

الف‌. نظري به علم در نيمه‌ٴ دوم سده‌ٴ چهارم (349) ـ ب‌. زمينه‌ٴ ديني (352) ـ ج‌. فلسفه‌ٴ هلنيستي و هندي ‌(355) ـ د. رياضيات و نجوم هلنيستي‌، رومي‌، يهودي و چيني (357) ـ ه. فن‌آوري رومي و چيني (358) ـ و. تاريخ طبيعي و مزرعه‌داري رومي و هلنيستي (359) ـ ز. جغرافياي رومي و هلنيستي (360) ـ ح‌. طب‌ هلنيستي و رومي (361) ـ ط. تاريخ‌نويسي رومي (363) ـ ي‌. قانون رومي (364)


 

فصل بيست و يكم‌
عصر فا ـ هسين (نيمه‌ٴ اول سده‌ٴ پنجم‌)365 ـ

الف‌. نظري به علم در نيمه‌ٴ اول سده‌ٴ پنجم (365) ـ ب‌. زمينه‌ٴ ديني (369) ـ ج‌. فلسفه‌ٴ هلنيستي و رومي ‌(374) ـ د. رياضيات و نجوم هلنيستي‌، هندي و چيني (374) ـ ه. كيمياگري‌، فيزيك و فن‌آوري هلنيستي‌ و چيني (377) ـ و. جغرافياي چيني و ارمني (378) ـ ز. طب رومي‌، هلنيستي‌، هندي و كره‌اي (380) ـ ح‌. تاريخ‌نويسي هلنيستي‌، رومي‌، ارمني و چيني (381) ـ ط. قانون رومي و بربري (384) ـ ي‌. زبان‌شناسي‌ ارمني و يوناني (385)


 

فصل بيست و دوم‌

عصر پروكلوس (نيمه‌ٴ دوم سده‌ٴ پنجم‌)387 ـ 400

الف‌. نظري به علم در نيمه‌ٴ دوم سده‌ٴ پنجم (387) ـ ب‌. زمينه‌ٴ ديني (390) ـ ج‌. فلسفه‌ٴ هلنيستي‌، سرياني و لاتيني (391) ـ د. رياضيات لاتيني‌، هلنيستي و هندي (395) ـ ه. نجوم لاتيني‌، هلنيستي‌، چيني و هندي (397) ـ و. جغرافياي چيني (398) ـ ز. تاريخ‌نويسي لاتيني و سنگالي (398) ـ ح‌. قانون رومي و بربري ‌(399) ـ ط. زبان‌شناسي چيني (400)


 

فصل بيست و سوم‌

عصر فيلوپونوس (نيمه‌ٴ اول سده‌ٴ ششم‌)401 ـ

الف‌. نظري به علم در نيمه‌ٴ اول سده‌ٴ ششم (401) ـ ب‌. زمينه‌ٴ ديني (408) ـ ج‌. فلسفه‌ٴ بيزانسي‌، سرياني و لاتيني (410) ـ د. رياضيات بيزانسي‌، لاتيني و هندي (413) ـ ه. نجوم هندي‌، چيني‌، بيزانسي و لاتيني (414) ـ و. فيزيك و فن‌آوري بيزانسي (416) ـ ز. گياه‌شناسي بيزانسي و لاتيني‌، تدبير منزل چيني (417) ـ ح‌. جغرافياي چيني و بيزانسي‌، باغ‌داري چيني (417) ـ ط. طب لاتيني‌، بيزانسي‌، سرياني‌، ايراني و چيني (418) ـ ي‌. تاريخ‌نويسي بيزانسي‌، لاتيني‌، سرياني و چيني (421) ـ يا. قانون رومي و بربري (422) ـ يب‌. زبان‌شناسي و فن تعليم بيزانسي‌، لاتيني و چيني (425)


 

فصل بيست و چهارم‌

عصر الكساندر ترالسي (نيمه‌ٴ دوم سده‌ٴ ششم‌)427 ـ

الف‌. نظري به علم در نيمه‌ٴ دوم سده‌ٴ ششم (427) ـ ب‌. زمينه‌ٴ ديني (430) ـ ج‌. فلسفه‌ٴ ايراني (433) ـ د. رياضيات بيزانسي و چيني (434) ـ ه. فن‌آوري چيني و انتشار آن در شرق و غرب (435) ـ و. مزرعه‌داري‌ بيزانسي (437) ـ ز. جغرافياي بيزانسي (437) ـ ح‌. طب بيزانسي‌، كره‌اي و ژاپني (438) ـ ط. تاريخ‌نويسي‌ بيزانسي‌، لاتيني‌، سرياني‌، ايراني و چيني (438) ـ ي‌. لغت‌نويسي سانسكريتي و چيني‌، تعليم و تربيت‌ چيني (441)


 

فصل بيست و پنجم‌

عصر هسوان تسانگ (نيمه‌ٴ اول سده‌ٴ هفتم‌)443 ـ

الف‌. نظري به علم در نيمه‌ٴ اول سده‌ٴ هفتم (443) ـ ب‌. زمينه‌ٴ ديني (448) ـ ج‌. فيلسوفان و حاميان دانش در دنياي لاتيني و بيزانسي‌، در هند، ژاپن و چين (456) ـ د. رياضيات چيني و هندي (458) ـ ه. نجوم‌ بيزانسي‌، اسلامي‌، چيني و ژاپني (460) ـ و. جغرافياي چيني (461) ـ ز. طب بيزانسي‌، هندي‌، چيني و ژاپني (462) ـ ح‌. تاريخ‌نويسي بيزانسي‌، ايراني‌، چيني و ژاپني (465) ـ ط. قانون بربري و ژاپني (468) ـ ي‌. زبان‌شناسي عربي‌، تبتي و چيني (469)


فصل بيست و ششم‌

عصر ئي ـ چينگ (نيمه‌ٴ دوم سده‌ٴ هفتم‌)473 ـ

الف‌. نظري به علم در نيمه‌ٴ دوم سده‌ٴ هفتم (473) ـ ب‌. زمينه‌ٴ ديني (476) ـ ج‌. فلسفه‌ٴ لاتيني‌، سرياني و اسلامي (479) ـ د. رياضيات و نجوم سرياني و چيني (480) ـ ه. كيمياگري بيزانسي و اسلامي (481) ـ و. جغرافياي بيزانسي‌، لاتيني‌، سرياني و چيني (482) ـ ز. طب بيزانسي‌، لاتيني و چيني (483) ـ ح‌. تاريخ‌نويسي لاتيني و سرياني (484) ـ ط. قانون بربري‌، اسلامي و ژاپني (485) ـ ي‌. زبان‌شناسي لاتيني‌، سرياني‌، عربي و ژاپني (486)


 

فصل بيست و هفتم‌

عصر بيد (نيمه‌ٴ اول سده‌ٴ هشتم‌)488 ـ

الف‌. نظري به علم در نيمه‌ٴ اول سده‌ٴ هشتم (488) ـ ب‌. زمينه‌ٴ ديني (493) ـ ج‌. زمينه‌ٴ فلسفي و پيش‌رفت‌ كلي تمدن (497) ـ د. رياضيات و نجوم لاتيني و چيني (500) ـ ه. كيمياگري بيزانسي و اسلامي‌، فن‌آوري‌ ژاپني (501) ـ و. جغرافياي ژاپني‌، چيني و لاتيني (502) ـ ز. تاريخ‌نويسي ژاپني و لاتيني (503) ـ ح‌. قانون بربري‌، بيزانسي‌، اسلامي‌، چيني‌، و ژاپني (505) ـ ط. زبان‌شناسي عربي و ژاپني (506)


فصل بيست و هشتم‌

عصر جابر بن حيان (نيمه‌ٴ دوم سده‌ٴ هشتم‌)508 ـ

الف‌. نظري به علم در نيمه‌ٴ دوم سده‌ٴ هشتم (508) ـ ب‌. زمينه‌ٴ ديني (514) ـ فقه اسلامي (514) ـ ج‌. زمينه‌ٴ فرهنگي‌، شرق و غرب (516) ـ د. رياضيات و نجوم اسلامي و لاتيني (519) ـ ه. كيمياگري اسلامي و لاتيني‌، فن‌آوري ژاپني (520) ـ و. تاريخ طبيعي اسلامي‌، چيني و ژاپني (523) ـ ز. جغرافياي لاتيني و چيني (524) ـ ح‌. طب لاتيني‌، سرياني‌، اسلامي‌، هندي‌، تبتي‌، چيني و ژاپني (526) ـ ط. تاريخ‌نويسي‌ لاتيني‌، اسلامي و ژاپني (528) ـ ي‌. زبان‌شناسي اسلامي (530)


 

فصل بيست و نهم‌

عصر خوارزمي (نيمه‌ٴ اول سده‌ٴ نهم‌)531 ـ

الف‌. نظري به علم در نيمه‌ٴ اول سده‌ٴ نهم (531) ـ ب‌. زمينه‌ٴ ديني (540) ـ ج‌. زمينه‌ٴ فرهنگي ـ فلسفه‌ٴ بيزانسي‌، لاتيني‌، اسلامي و هندي (545) ـ د. رياضيات و نجوم اسلامي‌، لاتيني‌، بيزانسي و هندي (551) ـ ه. تاريخ طبيعي اسلامي و لاتيني (558) ـ و. جغرافيا و زمين‌شناسي لاتيني‌، اسلامي و چيني (558) ـ ز. طب بيزانسي‌، عربي و ژاپني (560) ـ ح‌. تاريخ‌نويسي لاتيني‌، بيزانسي‌، سرياني‌، اسلامي و ژاپني (563) ـ ط . قانون بربري‌، چيني و ژاپني (567) ـ ي‌. زبان‌شناسي و تعليم و تربيت لاتيني‌، سامي و ژاپني (568)


فصل سي‌ام‌

عصر رازي (نيمه‌ٴ دوم سده‌ٴ نهم‌)571 ـ

الف‌. نظري به علم در نيمه‌ٴ دوم سده‌ٴ نهم (571) ـ ب‌. زمينه‌ٴ ديني (580) ـ ج‌. زمينه‌ٴ فلسفي‌. آثار يوناني‌، لاتيني‌، انگليسي‌، سرياني و عربي (585) ـ د. رياضيات و نجوم عربي و لاتيني (587) ـ ه. ـ كيمياگري و فيزيك اسلامي‌، فن‌آوري چيني (592) ـ و. سياحت و اكتشافات فرانسوي و اسكانديناوي‌، جغرافياي‌ انگليسي و اسلامي (594) ـ ز. طب لاتيني‌، بيزانسي‌، اسلامي (يا عربي‌)، يهودي و قبطي (597) ـ ح‌. تاريخ‌نويسي لاتيني‌، انگليسي‌، بيزانسي‌، سرياني‌، اسلامي‌، و ژاپني (602) ـ ط. قانون بيزانسي و ژاپني ‌(604) ـ ي‌. زبان‌شناسي لاتيني‌، انگليسي‌، بيزانسي‌، اسلاوي‌، سرياني‌، و عربي (605)


فصل سي و يكم‌

عصر مسعودي (نيمه‌ٴ اول سده‌ٴ دهم‌)607 ـ

الف‌. نظري به علم در نيمه‌ٴ اول سده‌ٴ دهم (607) ـ ب‌. زمينه‌ٴ ديني (613) ـ ج ـ زمينه‌ٴ فرهنگي در يهوديت و اسلام (615) ـ د. رياضيات و نجوم اسلامي‌، بيزانسي و چيني (618) ـ ه. فيزيك‌، كيمياگري و فن‌آوري‌ بيزانسي‌، اسلامي و چيني (620) ـ و. گياه‌شناسي انگليسي و اسلامي (622) ـ ز. جغرافياي اسلامي و ژاپني (623) ـ ح‌. طب انگليسي‌، بيزانسي و عربي (626) ـ ط . تاريخ‌نويسي لاتيني‌، عربي‌، و چيني (628) ـ ي‌. قانون لاتيني‌، بربري‌، و ژاپني‌. جامعه‌شناسي اسلامي (630) ـ يا. زبان‌شناسي عبري و عربي (631)


فصل سي و دوم‌

عصر ابوالوفا (نيمه‌ٴ دوم سده‌ٴ دهم‌)633 ـ

الف‌. نظري به علم در نيمه‌ٴ دوم سده‌ٴ دهم (633) ـ ب‌. زمينه‌ٴ ديني (645) ـ ج‌. زمينه‌ٴ فرهنگي‌، حكماي‌ بيزانسي‌، لاتيني‌، اسلامي‌، يهودي و چيني (646) ـ د. رياضيات و نجوم اسلامي‌، لاتيني‌، چيني‌، و ژاپني (652) ـ ه. كيمياگري و فن‌آوري لاتيني و اسلامي (659) ـ و . تاريخ طبيعي بيزانسي‌، اسلامي‌، و چيني (660) ـ ز. جغرافيايي اسلامي‌، يهودي‌، اسكانديناوي‌، و چيني (660) ـ ح‌. طب اسلامي‌، ايراني‌، يهودي‌، بيزانسي‌، و ژاپني (663) ـ ط. تاريخ نويسي لاتيني‌، بيزانسي‌، يهودي‌، اسلامي‌، و چيني (668) ـ ي‌. زبان‌شناسي عربي‌، سرياني‌، يهودي‌، بيزانسي‌، انگليسي‌، چيني و ژاپني (672)


فصل سي و سوم‌

عصر بيروني (نيمه‌ٴ اول سده‌ٴ يازدهم‌)677 ـ

الف‌. نظري به علم در نيمه‌ٴ اول سده‌ٴ يازدهم (677) ـ ب‌. زمينه‌ٴ فلسفي و كلام (690) ـ ج‌. رياضيات و نجوم‌ لاتيني‌، اسلامي‌، و هندي (697) ـ د. فيزيك‌، شيمي‌، و فن‌آوري لاتيني‌، انگليسي‌، سرياني‌، اسلامي‌، و چيني (703) ـ ه. تاريخ طبيعي اسلامي (705) ـ و. كشف آمريكا به وسيله‌ٴ ايسلنديان‌؛ جغرافياي لاتيني‌؛ (706) ـ جغرافيا، كاني‌شناسي و زمين‌شناسي اسلامي (706) ـ ز. طب لاتيني‌، بيزانسي‌، اسلامي (يا عربي‌)، و چيني (706) ـ ح‌. تاريخ‌نويسي لاتيني‌، اسلامي‌، ارمني‌، و سرياني (712) ـ ط. زبان‌شناسي‌ آلماني‌، عبري‌، سرياني‌، و چيني (716)


فصل سي و چهارم‌

عصر عمرخيام (نيمه‌ٴ دوم سده‌ٴ يازدهم‌)719 ـ

الف‌. نظري به علم در نيمه‌ٴ دوم سده‌ٴ يازدهم (719) ـ ب‌. زمينه‌ٴ فلسفي و كلام (732) ـ ج‌. رياضيات و نجوم لاتيني‌، بيزانسي‌، اسلامي‌، و چيني (739) ـ د. فيزيك و فن‌آوري لاتيني‌، ايراني‌، و چيني (744) ـ ه. تاريخ طبيعي لاتيني‌، بيزانسي‌، اسلامي و چيني (746) ـ و. جغرافياي لاتيني و اسلامي (749) ـ ز. طب‌ لاتيني‌، بيزانسي‌، اسلامي‌، و چيني (750) ـ ح‌. تاريخ‌نويسي فرانسوي‌، لاتيني‌، بيزانسي‌، يهودي‌، اسلامي‌، چيني و ژاپني (755) ـ ط. قانون و جامعه‌شناسي لومباردي‌، انگليسي‌، بيزانسي‌، اسلامي‌، هندي‌، و چيني (760) ـ ي‌. زبان‌شناسي فرانسوي‌، لاتيني‌، يوناني‌، عبري‌، عربي‌، فارسي‌، چيني‌، و ژاپني (763)