نتیجه ی کودتای مرداد 32 در بهمن 57 معلوم شد. تصویر در قلمرو عموم است.

آنچه غالبا در بحث هواداران و مخالفان کودتای بیست و هشتم مرداد سال 1332، فراموش می شود، نتیجه ی نهایی کودتا است. همه ما می دانیم دکتر مصدق و یارانش بازندگان مستقیم کودتا بودند و در طرف مقابل شاه و دولت انگلستان هم پیروز این پیکار شدند.

صنعت نفت ایران بزرگترین دارایی انگلستان پس از جنگ جهانی دوم بود و تاثیر زیادی بر میزان رفاه در انگلستان داشت؛ آنطور که چرچیل می نامیدش: «غنیمتی از سرزمین جن و پری فراتر از بزرگترین رویاهای ما.»^Yo کودتای آمریکایی به تحریک انگلیس و با بهانه مبارزه با کمونیسم، انجام شد و اگرچه هیچگاه نتوانست این کشور را به جایگاه قبلی خود بازگرداند و کشورهای دیگری را جایگزین آن کرد؛ لیکن برای آنها هم در حدود یک میلیارد دلار حق آب و گل و امتیاز نفتی در بر داشت–پولی که اگر دولت ملی ایران سرنگون نمی شد، هیچگاه دریافت نمی کردند. شرکتهای نفتی غربی از جمله شرکتهای آمریکایی هم قراردادهای نفتی بزرگ و با سود سرشار (مشابه قراردادهای انگلستان در دوران پیش از کودتا) با دولت ایران منعقد کردند. شاه هم توانست دو دهه ی بعدی را با کمترین دردسر بر ایران حکومت کند. اینها همگی برندگان کودتا بودند. دکتر مصدق که تا آخرین ساعات عمر در حبس خانگی بسر برد و آن چند صد تنی که در جریان کودتا کشته شدند هم بازندگان مستقیم کودتا کنند. اما این کودتا یک بازنده بزرگتر هم داشت. بازنده ای که هنوز هم شصت سال پس از این واقعه هزینه می دهد و رنج می کشد و اغلب اسباب این مصیبت را نمی دانند.

بر طبق اسناد طبقه بندی شده ی سازمان سیا که بعدتر افشا شد؛ انقلاب سال 1979 به رهبری آیت الله خمینی و ظهور افراط گرایی اسلامی در ایران، نتیجه ی پیش بینی نشده ی کودتایی بود که در سال 1953 خود آمریکایی ها در ایران انجام دادند.^II در واقع نتیجه ی حقیقی کودتا نه در همان روز یا فردای آن، بلکه بیست و شش سال بعدتر معلوم شد و ایران را به دهه ها ظلمت و تاریکی فرو برد. این موضوع از این جهت هم مهم است که هرگاه سیاستمداران آمریکایی، ایران را به افراطگرایی متهم کردند و خواهان افزایش فشارها بر مردم ایران برای تغییر رفتار حکومت شددند، بیاد بیاورند؛ چه کسی باعث و بانی این مصیبت بوده.

Golpe de estado 28 مرداد اگرچه نخستین تجربه آمریکا در سرنگونی یک دولت خارجی بود؛ اما آخرین تجربه آن نبود و سرآغاز دوران جدیدی از دخالت های مستقیم این کشور در امور داخلی کشورهای دیگر شد.

1. [+] “a prize from fairyland beyond our wildest dreams.” [↪]
2. “Blowback” is a CIA term first used in March 1954 in a recently declassified report on the 1953 operation to overthrow the government of Mohammed Mossadegh in Iran. It is a metaphor for the unintended consequences of the US government’s international activities that have been kept secret from the American people. The CIA’s fears that there might ultimately be some blowback from its egregious interference in the affairs of Iran were well founded. Installing the Shah in power brought twenty-five years of tyranny and repression to the Iranian people and elicited the Ayatollah Khomeini’s revolution. [+] [↪]