محمد جواد ظریف و لوران فابیوس.

توافقنامه اتمی جمهوری اسلامی و کشورهای غربی تحت شرایطی امضا شده که دو طرف معاهده خود را پیروز آن دانستند. غربی ها از بابت اینکه بدون حمله ی نظامی جلوی دستیابی ایران به تسلیحات اتمی را گرفتند، شادمانند و جمهوری اسلامی هم مسرور است که برنامه ی اتمی اش تماما برچیده نشده، بخشی از دارایی هایش آزاد شده و تاسیسات هسته ای اش هم کماکان برجای می ماند. اما بازندگان و برندگان واقعی این توافق چه کسانی هستند؟

بطور کلی غرب به رهبری آمریکا را باید بزرگترین برنده این توافق دانست. غربی ها هیچ امتیاز واقعی به ایران ندادند؛ مگر امتیازاتی که همه ی کشورهای جهان بطور طبیعی از آن برخوردارند–مانند حق دسترسی به دارایی های ملی یا تجارت خارجی. و در ازای چیزی که ندادند؛ امتیازات بزرگی دریافت کردند که از جمله آنها دسترسی مستمر به تمام تاسیسات اتمی ایران فراتر از پروتکل های ان پی تی، تعلیق پیشرفت در برنامه اتمی و از بین بردن دخایر اورانیوم بیست درصد ایران است–که بالقوه می توانست به ساخت سلاح اتمی منجر شود. همه ی این دستاوردها بدون شلیک حتی یک گلوله و با کمترین هزینه بدست آمده.

جمهوری اسلامی بزرگترین بازنده توافق هسته ای است. در طول یک دهه، ایران صدها میلیارد دلار هزینه برای پیشبرد برنامه هسته ای خود پرداخته. این هزینه ها بخشی از بابت خرید لوازم و مایحتاج برنامه اتمی از بازار سیاه ایجاد شده؛ بخش بزرگی ضررهای هنگفت مالی تحریم های اقتصادی و رویارویی با غرب است و بخش بزرگتری هم حاصل عدم سرمایه گذاری و عقب ماندگی در بخش های مختلف صنعتی است. جمهوری اسلامی هدف خود از برنامه ی هسته ای را تولید انرژی اتمی تشریح کرده؛ در صورتی که ما می دانیم انرژی که با چنین هزینه ی هنگفتی تولید شود، هیچ توجیه عقلانی و اقتصادی ندارد.

دوستداران روحانی و ظریف در فرودگاه.

از طرف دیگر با متوقف کردن پیشرفت در برنامه اتمی، محدود کردن حجم اورانیوم غنی شده پنج درصدی و تسلیم تمام ذخیره ی بیست درصدی، ایران به هدف اتمی اعلام نشده خود یا همان ساخت سلاح هسته ای هم نرسیده و نخواهد رسید. ادامه ی وضع کنونی، با عنوان آستانه ی اتمی، هم سود چندانی برای کشوری مانند ایران نخواهد داشت؛ چون آن اندازه حساسیت بر روی ایران زیاد است که عملا هیچگاه امکان اینکه بتواند به سرعت از ان پی تی خارج شود و سلاح اتمی بسازد، را نخواهد داشت. مع الوصف پرسشی که کماکان برجای می ماند اینکه میلیاردها دلار ضرر و زیان اقتصادی ملت ایران در طول سالهای گذشته، نهایتا چه منفعت اقتصادی یا نظامی برای ملت یا حتی مجموعه حاکمیت در برداشته؟ در پاسخ باید گفت هیچ! هیچ مزیتی در ازای برنامه اتمی برای رژیم ایران یا ملت ایران ایجاد نشده. برخی استدلال می کنند که توافق هسته ای به محکم شدن پایه های رژیم می انجامد و رژیم از این حیث منتفع می شود. این گروه همان کسانی هستند که ادعا می کردند تحریمهای اقتصادی به سقوط رژیم منجر می شود. در صوتی که ما از سابقه تحریم های اقتصادی می دانیم که نه تنها در هیچ کشوری گسترش تحریمها به سقوط نظامهای سیاسی منجر نشده بلکه فقیرتر شدن مردم و افزایش تهدیدهای خارجی به تقویت آن نظامها هم کمک کرده. ادامه ی وضع کنونی و اعمال تحریمهای بیشتر هم می توانست ایران را منزوی تر و دست رقبای ایران–مانند اسراییل و عربستان– را در مواجه منطقه ای با رژیم ایران بازتر کند؛ اما نهایتا تغییری در شرایط داخلی نظام ایجاد نمی کرد. اسراییل و عربستان از بابت توافقنامه اخیر ابراز ناراحتی کردند؛ اما این ناراحتی نه به واسطه عدم تعلیق برنامه اتمی ایران؛ که به سبب فروکاستن از تنش میان ایران و غرب است که ادامه آن می توانست بیش از این هم منافع مادی و نظامی آنها را تامین کند.

بیش از یک دهه جمهوری اسلامی ایران را با بزرگترین قدرتهای بزرگ رو در رو کرد؛ ظالمانه ترین تحریمهای تاریخ جهان را به جان ملت خرید و بحرانهای عظیم اقتصادی و اجتماعی در داخل کشور ایجاد کرد، تا امروز برای بدست آوردن یک هیچ بزرگ ابراز پیروزی کند. ایرانیان از بابت تمام هزینه هایی که در طول سالهای گذشته پرداختند؛ چیزی بدست نخواهند آورد. برنامه اتمی ایران از همان روز اول هم قرار نبود برای ملت بهره ای داشته باشد. اما اگر آنچه را که از دست دادیم را با آنچه می توانستیم در صورت ادامه ی روند کنونی از دست بدهیم، مقایسه کنیم؛ متوجه خواهیم شد که توافق هسته ای ژنو با جلوگیری از خطر حمله نظامی بیگانه، فروپاشی اقتصادی، فقر مطلق، امکان وقوع جنگ داخلی با حمایت بیگانگان از گروههای مذهبگرا و قومگرای مسلح در کشور، و نهایتا انزوای گسترده بین المللی، پیروزی بزرگی هم برای ملت ایران محسوب میشود.