بوذرجمهر حکیم را پرسیدند: سبب چه بود كه پادشاهى آل ساسان ویران گشت و تو تدبیرگر آنها بودى و تو را تا امروز به تدبیر و خرد و دانش در همه جهان همتا نیست؟ بوذرجمهر پاسخ داد: سبب دو چیز بود یكى آن كه آل ساسان بر كارهاى بزرگ، كارداران كوچک و نادان گماشتند؛ و دیگر آنكه مردان بزرگ را به كارهاى كوچک؛ و سروكار من با زنان و كودكان افتاد. — سیر الملوک، خواجه نظام الملک طوسی
اگر گمان می کنید مردان بی خاصیت به کاری نمی آیند؛ باید در عقیده تان تجدید نظر کنید. مردان بی خاصیت می توانند یکی از مهمل ترین نظام های تاریخ بشر را سی و پنج سال قرص و محکم سرپا نگه دارند. مردان بی خاصیت می توانند راه یک ملت را سد کنند؛ می توانند جلوی تحولات اجتماعی بایستند؛ یک جامعه را به انحطاط بکشند؛ آرزوهای ملتی را به یاس تبدیل کنند؛ یا حتی مسیر تاریخ را تغییر دهند. مردان بی خاصیت فی نفسه بی خاصیت هستند اما با توجه به جایگاهی که در آن قرار می گیرند ممکن است خواصی داشته باشند.
مردان بی خاصیت را برای اینکه بی خاصیت ننامیم با عنوانهایی مانند واقعگرا، پراگماتیست، صلح طلب، اصلاح طلب، رفورمیست، روشنفکر و آینده نگر یاد می کنیم؛ اما یک شخص بی خاصیت در واقع هیچکدام از اینها نیست و فقط بی خاصیت است. مهمترین خصیصه ی یک بی خاصیت این است که همیشه بی خاصیت است و بی خاصیت می ماند. بنابر این یک بی خاصیت کاملا قابل پیش بینی و قابل اعتماد است.اگر بیست میلیون نفر در انتخابات ریاست جمهوری به او رای بدهند بی خاصیت است. اگر اغلب کرسی های مجلس شورای اسلامی را در اختیار داشته باشد کماکان بی خاصیت است. اگر شخص اول مملکت باشد باز هم بی خاصیت است. اگر نحقیرش کنند بی خاصیت است. اگر به تمام اصول و پرنسیب هایش تعدی کنند بی خاصیت است. اگر ممنوع الخروجش کنند بی خاصیت است. اگر به تمام یاران و دوستان و خانواده اش هم تعددی کنند باز بی خاصیت است.
مردان بی خاصیت ما مولود زمانه ی خودمان هستند. بی خاصیت های ایرانی را باید فرزندان بحق قرون گذشته ی تاریخ ایران دانست. اگر به چند قرن گذشته ی تاریخ ایران نگاه کنیم، از دورانی که مغول به ایران حمله کرد تا وقوع انقلاب مشروطه، ما به عنوان یک ملت حرفهای بزرگ زدیم و کارهای کوچک کردیم. عمده ی تولیدات ما در این هفتصد-هشتصد سال، بجز روضه خوان و ملا و منبری، شعر و شاعری بوده. بنابر این جای تعجب ندارد که بی خاصیت های ایرانی کارهای کوچک کنند و حرفهای بزرگ بزنند یا سخنوران قهاری باشند.
جمهوری اسلامی راز مردان بی خاصیت را به فراست دریافته. مردان بی خاصیتی که حرفهای خوب بزنند یا خوب حرف بزنند بدون اینکه لزوما مزدور و خاین باشند، سرمایه های اجتماعی هستند. اگر یک بی خاصیت نقاط ضعفی هم داشته باشد، مثلا فساد مالی یا اخلاقی داشته باشد یا زنباره و افیونی باشد، آنوقت علاوه بر اینکه یک سرمایه اجتماعی است، سرمایه سیاسی هم محسوب می شود.
بی خاصیت ها هیچگاه جرات اعتراض یا گفتن حرف نه را ندارند و در همه جا هم حضور دارند. یک بی خاصیت نیازی به تربیت و سرمایه گذاری ندارد. فرهنگ ما همواره به تعداد کافی بی خاصیت تولید می کند. کافی است که این افراد را شناسایی کنند و بر مصدر کارها بنشاند. این موضوع علی الخصوص درباره ی جنبش های سیاسی-اجتماعی و احزاب و گروههایی که بالقوه می توانند منشا خطر باشند، حقیقت دارد.
بی خاصیت ها لزوما خرافاتی نیستند اما زمینه ی خرافات قوی دارند که با طبیعت نظام اسلامی هماهنگی دارد. بی خاصیت ها خودشان هم نمی دانند چگونه بر راس امور قرار می گیرند. همواره دستی از غیب آنها را بر صدر امور می نشاند و بر گردن مخافانشان می زند. بنابر این جای تعجب هم ندارد اگر زمانی تصور کنند که امداد غیبی و دوازده امام و چهارده معصوم پشتیبانشان بود. جمهوری اسلامی فعالینی را که امکان ایجاد دردسر دارند به طرق مختلف شناسایی می کند و تحت فشار قرار می دهد یا از آنها تواب سازی می کنند. بنابر این همیشه بی خاصیت ها هستند که به عنوان ناجیان سازمان و افراد آینده نگر و مآل اندیش شناخته می شوند.
بی خاصیت ها بخشی از واقعیت امروز جامعه ایران هستند ولی دردی از دردهای ما دوا نمی کنند. اگر زمانی جامعه ی ایران بخواهد بجای لفاضی و گنده گویی به دستاوردهای حقیقی برسد، باید به دنبال رهبران واقعی بگردد که کمتر حرف بزنند و بیشتر عمل کنند، اصول و پرنسیب های شناخته شده داشته باشند، و حاضر باشند هزینه های تحولات اجتماعی را بپردازند.
من نمی خوام به طور کلی با نوشته شما مخالفت کنم، ولی ما در زمان اوایل صفویان و نادرشاه افشار دست کمی از یک کشور پیشرفته نداشتیم. اگر بخواهید من حاضرم نوشته افراد تاریخ دان و آکادمیک رو در این زمینه با اراد دقیق منبع نقل کنم. یک نمونه جزئی اون، اظهارات خلاصه ریچارد نلسون فرای در فرهنگ زرین ایران است که به طور گذرا از صفویه گفته که آنها فیلسوف هایی مثل ملاصدرا را به دنیا عرضه کردند، ولی امپراطوری عثمانی در دوره حیاتش، هیچ فیلسوفی به دنیا ارائه نکرده است. در آخر من نفهمیدم منظور شما از آدم بی خاصیت چیست. صفویان بناهای تاریخی بسیاری در اصفهان ساختند. خود ریچارد فرای هم در مصاحبه با سی ان ان به نیکی از تمدن اصفهان یاد می کنه
نمایشدوست عزیز فرصت داشتی این مطلب را کامل بخوان. تا حد زیادی متوجه منظور من می شوی.
نمایش