دیدگاه فرستاده شده در داستان کشته شدن کورش بزرگ و تومروس ,ملکه ی قلابی پان ترک ها نویسنده: علیرضا.

فارس دیلینده تورك سؤزلری و اوْنلارین گؤستریجیلری

حسن اومود اوغلو

موختلیف طایفا آدلاری ایله یئر كوره‌سینین بیر چوخ حیصّه‌سینه حؤكمرانلیق ائله‌ین توركلر دونیانین ان قدیم میللتلریندن بیریدیر . آلتای‌لاردان باشلانمیش شومالدا بوزلو دنیزه قدر ، جنوبدا ایسه هندوستانا قدر ،‌غرب‌دن ایسه بالكانا قدر یاییلمیش تورك ائتنوْسلاری دونیا مدنیتینه ان بؤیوك تأثیر بوراخمیش . توركلر بو گونكو ایران اؤلكه‌سینین ان قدیم ساكینلریندن دیرلر . بوتون دونیا دیللرینده اولان سؤز خزینه‌لریمیز بونا ان دوزگون اؤرنك اولا بیلر . هله مادلار ایرانا گلمه‌میش بورادا توركلر باشقا ـ باشقا ائتنوس آدلیقلاری آلتیندا یاشاییردیلار . ایرانین قدیم و یئنی جوغرافییا سؤ‍زلوكلرینده اولان توْپوْنیملر ( جوغرافی آدلار) بونو ثبوت ائله‌ییر . ان قدیم ایران خاقانلیغی هخامنشی ، اشكانی شاهلاری آدلاریندا كی تورك آنتروْپوْنیم‌لری دانیلمازدیر . دونیا دیلچی‌لری بو مودعانی تصدیقله‌ییرلر . قدیم ایران داش یازیلی عابیده‌لرینده (میخی كتیبه‌لر ) آوئستا و حتی شاهنامه‌نین متنینده یئرلشن بیر چوخ تورك آدلاری ، سؤزلری ، توركیزم‌لر واردیر . بو مسئله‌نی حتی بئله انصافسیز فارس لئسیكوگرافلاری اؤزلریده اعتراف ائدیرلر . قدیم فارس لغت‌ نامه‌لردن اولان فرهنگ نظام ‌دا بئله بیر قید وار : « آمیزش فارسی با تركی در همان اوایل اسلام شده است نه در اثر سلطنت مغول ، زیرا در آثار اولیه ادبیات فارسی نیز الفاظ تركی است حتی می توان گفت آمیزش تركی و فارسی خیلی قبل از اسلام واقع شده ، چه تركان قدیم همسایه ایران بودند و با آن مرابطه داشتند . ایران قدیم میان ترك ها ، ‌سامی ها ( آشوری ها ) واقع شده بود و باعث آمیزش سه زبان آریایی ، سامی و تركی گردیده است » .( فرهنگ نظام ، جلد دوم ، مقدمه ) دونیا لوغت شوناسلاری و تدقیقاتچیلارینین چالیشمالاری نتیجه‌سینده آدینلاشدیریلیب كی فارس دیلینده ایگیرمی مینه یاخین تورك منشألی سؤزلر وار . ( باخین فرانسادا جامع التواریخ رشیدینین كاتئرمئر چاپینین مقدمه‌سینه و یا خود فرانسادا همین كیتابین بولوشه چاپینا ) ایسته‌ینلر محمد عباسی طرفیندن ایراندا ایلك دفعه چاپ اولان برهان قاطع سؤزلویونون گیریش حیصه‌سینه‌ده باخا بیلرلر . بو سؤزلردن سونرا تدقیقاتچیلاریمیز اوچون فارس سؤزلوكلرینده آنا دیلیمیزدن فارس دیلینه كئچن كلمه‌لرین علامتلرینی قئید ائدیریك . قید ائتمك لازیمدیر بیر سیرا استثنالاری نظرده آلماساق ، سونلوقلاری آشاغیدا كی كوْمپوْنئنت‌ ( اَك) ‌لرله بیتن سؤزلر تورك منشألی سؤزلردیرلر .

1 ـ فارسجا تلفوظونده سونو « آق » ، « آغ » ، « آك » ، « اوْك » ایله بیتن . مثلاً : اتاق ، سراغ، الك ، یدك ، چابك و سایر سؤزلر بو سیراداندیر .

2 ـ فارسجا تلفوظونده سونو « مَه // مِه » ایله بیتن سؤزلر . مثلاً : دكمه // تكمه ( دوگمه // دوكمه) ،( تؤكمه // توْكمه) ، قیمه ( قیمَه // قیمِه ) ، سرمه ( سوْرمه // سوْرمِه ) ، چكمه ، دلمه، چاتمه ، قاتمه ، چنباتمه و … بو سیراداندیر . ( عرب سؤزلری مستثنا اولاراق )

3 ـ « اوق » ، « اوْق » ، « ایق » ، « اوْك » عنصرلری ایله بیتن سؤزلر . مثلاً : قرق ،اَغروق ، ایلیق ، بولوك ، چابك // چابوك و …

4 ـ « چی » ، « چ‎ی » عنصرلری و یا شكیلچی‌لری‌له بیتن‌لر . مثلاً : سورچی ، قورچی ، یورتچی ، ارابه‌چی ، قهوه‌چی ، یازیچی و … سؤزلر .

5 ـ « لیق » ، « لیق » ، « لوق » عنصرلری بیتنلر . مثلاً : بوزلوق ، قارلیق ، باشلوق ، اتالیق ، باشلیغ و … .

6 ـ « لاق » ، « لاخ » ایله بیتن سؤزلر . مثلاً : ییلاق ، قشلاق ، باتلاق . لاخ عنصرو فارس دیلینده آرتیق شكیلچی كیمی ایشله‌نرك ، فارس سؤزلریله بیرلیكده دوزلتمه سؤزلرین عمله گتیریلمه‌سینده اشتراك ائتمیشدیر . مثلاً : سنگلاخ ، رودلاخ ، نشیب لاخ ، سولاخ ، سوراخ ، دیولاخ و … .

7 ـ « ماق » ، « مق » ، عنصرو ایله بیتن‌لر . مثلاً : چخماق ، قیماق ، تخماق و … .

8 ـ « آر » ، « اَر » ایله بیتن‌لر . مثلاً : قاتار ( قطار ) ، چاپار ، آچار ، چپر ، دچار و … .

9 ـ « اِر » ، « اوْر » ایله بیتن سؤزلر . مثلاً : قاطر ، چادر ، بهادر و … .

10 ـ « اوْل » ، « آووْل » ایله بیتن‌لر . مثلاً : قراووْل ، سیاول ، قرقاول و … .

11 ـ « داش » ، « تاش » ایله بیتن‌لر . مثلاً : داداش ، آداش ، سرداش ، كونولتاش ، یكتاش و… .

12 ـ « غَه // غِه » ، « قَه // قِه » ، « كَه // كِه » ، « گَه // گِه » ایله بیتن سؤزلر . مثلاً : داروغه ، یرقه ( یورقَه // یورقِه ) ، اُلكه ( اوْكه ) ، الكا ( اوْلكا ) ، جلگه ( جوْلگه // جولگه ) و … .

13 ـ « قی » ، « قو » ، « غو » ایله بیتن سؤزلر . مثلاً : قرقی ( قئرقی ) ، برقو ( بورغو ) ، یرغو ( یوْرغو ) و … سؤزلر .

14 ـ كؤكونده یا خود قورولوشوندا « ق » و « چ » حرفی اولان آدلار ، سؤزلر، فعل لر تمامیله تورك سؤزلری‌دیر (قاچاق ، قیچی ، قاچ ، قارچ ، چاقو ) .

15 ـ كؤكونده یا قورولوشوندا « ك » و « چ » حرفلری ایشتراك ائدن سؤزلر ( كوچ ، كوچه ، كوچك ، چكول ، چاك ، چابك ، كچل و … .

16 ـ كؤكونده ، قورولوشوندا « ق » ، « د » ، «‌ ت » ایشتراك ائله‌ین سؤ‍زلر : قاتر، قاتوق ، قره‌قات ، قوروت ، آنقوت ، قتار // قطار و … .

17 ـ « انگ » و « نگ » سؤزلری : فشنگ ، تفنگ ، كلنگ ، سنگر و … .

18 ـ « ی » سسیله باشلایان سؤزلر اكثر حالدا تورك منشألی‌دیر : یام ، یامچی، یونجه ،یالغ ، یاله = ( بو سؤزه « پ » پروْتئز اولاراق « پیاله »‌شكلینی‌ده آلمیش‌دیر ) ، یال ، یله ، یون // یان آت معناسیندا نریون و مادیون // مادیان سؤزلرینده گورمك اولار .

19 ـ قورولوشوندا « ق » و « ز » اولان سؤزلر : قاز ، قوزك ، قوزه ، قزوین ، قوز ( بو سؤ‍ز گوژ فورماسیندا فارس دیلینده ایشلنمكده‌دیر ) .

20 ـ « ت » ، « پ » و یا خود « چ » ، « پ » حرفلریله قورولان سؤزلرین چوخو یئنه‌ده تورك منشألی‌دیر : چاپار ، تپش ، تپیدن ، تپه ، توپال و … .

21 ـ « چ » و « غ » سسلرله قورولان سؤزلر اكثر حالدا تورك منشألی‌دیر : بوغچا // بقچه ، غنچه ،‌ چاغ ، چوغول // چغلی و … .

قید ائتمك لازیمدیر بیر سیرا تورك منشألی سؤزلرده ترجمه یولو ایله فارس دیلینه كئچمیش‌دیر . بعضی بیتگی آدلاری ، حئیوان آدلاری بو یوللا فارس دیلینه كئچمیش‌دیر . مثال اوچون : قدیم تورك دیلینده اولان « دوه‌قوش // دوه‌قوشی » سؤزون « شترمرغ » فوْرماسیندا و یا خود « سیغیر دیلی » = « گاو زبان » ، « پیشیك اوْتو » = « علف گربه » … . فارس دیلینده رنگلرله باغلی بیر سیرا سؤزلر ( كوْروْنئمیك آدلار ) اكثر حالدا تورك دیللریندن ترجمه اولونوب ، فارس دیلینه كئچیریلمیشدیر .« سیاه‌گوش » ، « سیه‌رود» ، « سیه‌چشمه» ، « مسجد كبود» ، « دریای سیاه » ، «دریای سرخ» كیمی آدلار توركجه « قارا قولاق » ،« قارا چای » ، « قارا بولاق » ، « گؤی مچید » ، « قارا دنیز » ، « قیزیل دنیز » سؤزلرینین ترجمه‌سیندن‌تؤرنمیشدیر . فارس دیلینده بیر او قدر تورك منشألی سؤزلر وار كی قلمیمیز اونو قئید ائتمكدن عاجزدیر . اوسته وئریلن اؤرنكلر دنیزدن بیر اوْووج‌دور . گئج تدقیقاتچیلاریمیز فارس « امثال و حكم » ینده گؤز دولاندیرسالار گؤرجكلر علامه دهخدانین توپلادیغی مثللرین چوخو قطعییتله دئمك اولار یاریسی تورك آتالار سؤزوندن فارس دیلینه ترجمه اولونموش سؤزلردیر .

علیرضا همینطور نوشت: